“I’ve been thinking a lot about dying recently.”
“You’re gonna be fine, sweety”
“No, regardless of how this particular thing works itself out, I will be dying and so will you, and so will everyone here. We’re all hurtling towards death, yet here we are for the moment, alive. Each of us knowing we’re going to die, each of us secretly believing we won’t.”
Door Justin Warners
In De Alwetende Verteller zal ik elke Qualia op zoek gaan naar de filosofie in een boek of een film. Deze eerste editie is meteen atypisch. Ten eerste is zij bijzonder naargeestig; we hebben het vandaag over de dood. Ten tweede (en dit verklaart meteen het eerste) is zij aan iemand opgedragen. Dit stuk is voor Philip Seymour Hoffman, die op 2 februari is overleden. Dat ik over mijn gebruikelijke cynisme heen stap om zo’n haast melodramatisch statement te maken, spreekt boekdelen over mijn respect voor de man als acteur. Ten derde spreek ik je nu vanuit de eerste persoon aan. Door je hier op te wijzen breek ik natuurlijk schaamteloos door de vierde muur heen. Dit is echter wel een prachtig bruggetje naar Synecdoche, New York, een film die Hoffman met regisseur Charlie Kaufman maakte. In deze film wordt de vierde muur namelijk ook geen moment met rust gelaten.
“Here it says that you’re evil. It’s rude to write that on a person’s CV. Are you really evil?”
“…”
“I didn’t think so. Because there are no evil people. We don’t believe in that. If you only look for evil, then the world is evil. But you can try to focus on the silver lining as we do here. That makes everything easier.”
Door Justin Warners
InAdam’s Æblervolgen we Adam. Adam is een neonazi die als straf voor een of ander misdrijf ter rehabilitatie naar een kerk op het platteland wordt gestuurd. De plaatselijke priester, Ivan, vraagt hem om voor zichzelf een doel te stellen dat hij wil bereiken tijdens zijn verblijf. Adam denkt het zich makkelijk te maken; hij kiest ervoor om een appeltaart te bakken, met appels uit de boom in de kerktuin. Zodra hij aan de slag gaat, loopt alles echter in de soep. De oven ontploft, kraaien vallen de appels aan en uiteindelijk maakt een bliksemschicht zelfs korte metten met de hele boom. Volgens Ivan zijn dit beproevingen van God, en als de symmetrie met het verhaal van de Bijbelse Job nog niet duidelijk is, helpt de film een handje door deze expliciet aan te wijzen. Toch heeft de film ook een sterke link met een ander oud boek: Ivan lijkt heel erg op Pangloss uit Voltaires Candide of het optimisme. Deze link is subtieler, maar verdient het juist daarom eens onder de loep genomen te worden. Laten we bij het begin beginnen, en nagaan wie Ivan en Pangloss eigenlijk zijn.
Iedereen gaat dood. Niet bepaald een vernieuwende notie, maar toch staan we niet vaak stil bij de ultieme consequentie hiervan. Als mensen het over de dood hebben, spreken ze vooral over de onpersoonlijke dood van iemand anders. Veel minder zijn we geneigd na te denken over onze eigen dood. En dat terwijl deze persoonlijke dood ons des te meer aangaat en daarom misschien wel veel interessanter is. Hoogste tijd dus om deze persoonlijke dood eens onder de loep te nemen.
Door Jochem Dijkstra
Woorden werken in het algemeen het best als ze zeggen wat ze bedoelen. Een ligfiets is een fiets waarop je ligt, een café is een plek waar je koffie haalt en de Lingo-tas is een tas die je bij Lingo mee naar huis mag nemen als bij de laatste zevenletterwoorden je milde dyslexie op begint te spelen. Helder en duidelijk. Woorden als deze houden de taal opgeruimd en overzichtelijk. Ik vraag me daarom af wat het woord ‘doodgewoon’ in ons vocabulaire te zoeken heeft. Normaal gesproken vinden wij de dood namelijk helemaal niet zo gewoontjes. Een beschrijving van de dood als ‘het meest ingrijpende dat je kan overkomen’ komt al wat dichter in de buurt. De aanduiding ‘gewoon’ gebruiken we juist als we iets gebruikelijk of alledaags vinden en dat lijkt in het geval van de dood niet op zijn plaats. Doodgaan doen we in het algemeen maar één keer en in de tussentijd doen we ons stinkende best haar op zo groot mogelijke afstand te houden. Aan de andere kant zou je kunnen stellen dat sterven de normale gang van zaken is: levens hebben nu eenmaal de tendens vroeg of laat in een sterfgeval te resulteren. De dood ‘gewoon’ noemen schept dus een hoop onduidelijkheid. Hoe moeten we de dood dan wel begrijpen?
Dit artikel met misschien al te indrukwekkende titel biedt een beschouwend antwoord op de vraag wat te denken over twee visies op de essentie van menselijke identiteit.
Door Flavio Geelhoed
In ieder geval eens, als het geen tweemaal was, kreeg ik door een oudere zus toegeroepen: ‘Je bent je gedachten niet!’ Zo herinnerde ik me weer heel duidelijk toen ik, Descartes’ Meditaties lezend, stuitte op het exacte tegengestelde, namelijk dat hij zijn bestaan concludeert uit het feit dat hij denkt, want hij die denkt over wat hij is, is iets wat denkt. Deze schijnbare tegenstelling – ‘je bent je denken niet’ versus ‘je bestaat zowaar je denkt’ – leek mij direct het geschikte onderwerp voor mijn eerste bijdrage aan Qualia. Want wat moet ik hiervan… denken? Is het zo dat mijn gedachten geen deel uitmaken van mijn identiteit? Wat ík denk is toch een evident onderdeel van wie ík ben? Of niet, ben ik pas mijn ware ik als ik niet denk, en ik alleen maar bewust ben en voel? Dit zijn enkele van de gedachten die ik heb als ik hier vrij over zit te peinzen.
Vrijheid geldt als een van de speerpunten in de hedendaagse maatschappij, maar betekent een liberale samenleving ook dat zij vrij is?
Door Jochem Dijkstra
Cultureel liberalisme
Liberalisme is in de negentiende eeuw ontstaan als protest tegen het absolutisme. Men wilde het heft in eigen hand nemen en zich niet langer de les laten lezen door een selecte groep uitverkorenen. Enkele van de kernbegrippen van dit liberalisme waren daarom individualisme, gelijkwaardigheid en vrijheid. In dit essay wil ik een weergave geven van hoe deze waarden in het huidige tijdsbestek onderling kunnen botsen.
Welke filosofiestudent komt het niet bekend voor? In een gesprek met een vriend/familielid/kennis merk je dat er verschil van mening bestaat, waarna je besluit daar eens op in te gaan. Je verklaart het oneens te zijn, vraagt om de redenen voor het geuite standpunt, of geeft direct een tegenargument. Je bent benieuwd naar het antwoord, je voorziet een interessante discussie, maar de reactie laat je beduusd achter: ‘nou, ik wil hier geen ruzie over maken hoor!’ In dit stuk zal ik laten zien hoe belangrijk het verschil is tussen discussie en debat.
